بورس چیست؟

بورس هم مانند هر واقعه دیگری داستانی دارد. برای این که به درک بهتری از بورس برسیم دانستن داستان شکل گیری بورس خالی از لطف نیست. ایده ایجاد بورس زمانی شکل گرفت که عده‌ای از بازرگانان اروپایی از فعالیت‌های تجاری خود ضرر کردند. بنابراین به فکر راه‌حلی افتادند تا به وسیله‌ی آن بتوانند جلوی این ضرر را بگیرند و یا آن را به حداقل برسانند. همین موضوع باعث شد دنبال راه حلی باشند تا زیان هایشان را به حداقل برسانند درنتیجه تعدادی از بازرگانان عده‌ایی سرمایه دار را در فعالیت های تجاری خود سهیم کردند تا در سود و زیان احتمالی شریک شوند.
این سبک نتایج مثبتی داشت و از آن پس هر تاجری تشویق به انجام این روش شد. هم چنین افرادی که فعالیت های اقتصادی بزرگ انجام می دادند این شیوه برایشان بسیار مطلوب تر بود و به مرور زمان این تجربه قانونمند شد و شرکت های سهامی شکل گرفتند به این صورت که هر فرد با خرید بخشی از سهام به اندازه میزان سهمش در سود و ضرر شرکت مورد نظر شریک می‌شود. تا انتهای مقاله با ما همراه شوید تا بطور کامل درباره بورس چیست؟ تاریخچه بازار بورس و هر آنچه که شما برای آشنایی با بورس نیاز دارید بدانید.

نخستین بازار بورس دنیا

ظهور واژه بورس به قرن پانزدهم میلادی برمی‌گردد. بورس کلمه فرانسوی است که به معنی کیف پول می باشد .زمانیکه بازرگانان و کسبه‌ شهری به نام بورُوژ Bruges))در شمال غربی بلژیک، در میدانی به نام تِربورس (TerBeurze)در مقابل خانه‌ بزرگ‌زاده‌ای به نام «واندِر بورس» جمع می‌شدند و به صورت یک بازار به خریدوفروش کالاهای خود به صورت حراج می‌پرداختند. بعدها کلیه مکان هایی که مردم در آنجا خرید و فروش پول، كالا و اسناد مالي و تجاري ( اوراق بهادار)  را انجام میدادند، به بورس ( بهابازار ) معروف شدند.اما رسمیت بورس اوراق بهادار با انتشار سهام کمپانی هند شرقی هلند در سال ۱۶۰۲ میلادی در بورس آمستردام هلند تشکیل شد. کمپانی هند شرقی هلند اولین شرکت سهامی به‌شمار نمی‌آید و همانطور که پیشتر گفته شد اولین شرکت سهامی در سال ۱۵۵۳ میلادی با نام “ماسکوی”در روسیه ایجاد شد.
در بیشتر منابع علمی و تاریخی، زمان آغاز به کار تالارهای مسقف بورس را به عنوان تاریخ رسمی تاسیس بورس در دنیا معرفی می کنند و تأسیس اولین بورس جهان را مربوط به اوایل قرن هفدهم میلادی و در شهر آمستردام هلند میدانند.

بورس‌های معتبر جهان و رتبه‌بندی آنها

اصلی‌ترین مولفه در تعیین بزرگترین و معتبرترین شرکتهای بورسی جهان، میزان سرمایه و ارزش بازاری آنهاست. بر این اساس، ۱۰ بازار بزرگ بورس دنیا به ترتیب شامل موارد زیر می‌باشد:

1. بورس نیویورک (New York Stock Exchange)
2. بورس نزدک (NASDAQ)
3. بورس توکیو (Tokyo Stock Exchange)
4. بورس شانگهای (Shanghai Stock Exchange)
5. بازار بورس هنگ کنگ (Hong Kong Stock Exchange)
6. بورس لندن (London Stock Exchange)
7. بورس اروپا (Euronext)
8.  بورس شنژن (Shenzhen Stock Exchange)
9.  بورس تورنتو (Toronto Stock Exchange)
10.  بورس آلمان Deutsche Boerse))

بازار بورس در ایران

ایده ی  اولیه ی ایجاد بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمی‌گردد که به درخواست دولت ایران، شخصی بلژیکی به نام “وان لوترفلد” درباره  تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسی‌هایی انجام داد و طرح قانونی تأسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد. اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار، و وقوع جنگ جهانی دوم تمام کارهای انجام شده متوقف شد و ۲۵ سال به تأخیر افتاد.
بورس اوراق بهادار تهران از پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، فعالیت خود را به‌طور رسمی با پذیرش سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران به عنوان بزرگترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی آن زمان و سپس سهام شرکت نفت پارس، اوراق قرضه دولتی، اسناد خزانه و اوراق قرضه عباس‌آباد آغاز کرد. در آن زمان برقراری معافیت‌های مالیاتی برای شرکت‌ها و مؤسسات پذیرفته شده در بورس، عامل مهمی در جهت تشویق شرکت‌ها به عرضه سهام خود در بورس اوراق بهادار تهران بود.
يكي از مهم‌ترين تحولات تاريخ بورس ايران، تأسيس قانون جديدي تحت عنوان ” قانون بازار اوراق بهادار” در اول آذر سال ۱۳۸۴ بوده است كه ضمن رفع برخي نارسايي‌ها و نواقص موجود در قانون اوليه، زمينه توسعه گسترده بورس در ايران را فراهم كرد. براساس اين قانون، بخش نظارتي بورس از بخش‌هاي عملياتي آن تفكيك شد، به اين معنا كه در سال ۱۳۸۵ سازماني به عنوان سازمان بورس و اوراق بهادار، به عنوان نهاد نظارتي بورس تشكيل گردید. سازمان بورس كه خود تحت نظارت شورايي به اسم شوراي عالي بورس فعاليت مي‌كند، وظايف متعددي دارد كه يكي از مهم‌ترين وظايف آن، تأسيس و نظارت بر عملكرد بورس‌هاي مختلف است.

بازار بورس چیست؟

برای اینکه بتوانیم به تعریف دقیقی از بورس برسیم ابتدا باید بدانیم “بازار” چیست؟ بازار مکانی است که در آن خرید و فروش انجام می شود .هرگاه بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله صورت گیرد در واقع بازار تشکیل شده است. مکان خرید و فروش این روزها با گسترش راه‌های ارتباطی به شکل مجازی نیز شکل گرفته است.در بازار ها دو نوع دارایی دادوستد می‌شود:

1. دارایی های واقعی : منظور از دارایی های واقعی همان دارایی فیزیکی است ، مانند انواع کالا، مسکن و زمین و …
2. دارایی‌های مالی : دارای مالی، دارایی های کاغذی و اسنادی است . مانند سهام و اوراق مشارکت

اساسی‌ترین نیازهای هر شرکتی، نیاز به “تأمین مالی” است. راه‌های مختلفی برای تأمین مالی در فضای اقتصادی ایران وجود دارد. بطور مثال، دریافت وام یکی از راهکارهای تأمین مالی شرکت‌هاست که ویژگی‌های مخصوص به خودش را دارد. بازار بورس نیز محلی برای تأمین مالی شرکت‌هاست؛ محلی که شرکت‌ها در آن نه از بانک‌ها بلکه از سهام‌دارانشان پول و سرمایه میگیرد  و در ازای آن بخشی از سهام شرکتشان را به آنان واگذار می‌کنند.
بورس بازاری است که در آن اوراق بهادار معامله می‌شود. اوراق بهادار انواع مختلفی دارد. هرکدام از این اوراق بهادار ابزار مالی محسوب می‌شوند که شامل :

اوراق حقوق صاحبان سهام

در ازای پرداخت پول بخشی از سهام شرکتی را میخرید و نسبت به پول و میزان سهامتان در آن شرکت مالکیت دارید.

اوراق بدهی(اوراق قرضه)

پول را به صورت قرض میدهید و تا در سررسید مشخص مبلغی مازاد از پولتان را دریافت کنید .

ابزارهای مشتقه

قراردادی که برای خرید چیزی در روزهای آینده با قیمتی مشخص‌شده، منعقد شده‌است.

به زبان ساده، بورس مانند یک بازار است. به همان شکل که در بازار انواع کالاها در قبال پول معامله می‌شوند، در بورس نیز دارایی‌های گوناگونی معامله می‌شوند. با این تفاوت که می‌توان بورس را بازاری رسمی و دائمی نامید.

تقسیم بندی انواع بازارهای بورس ایران

بورس اوراق بهادار تهران

در این بازار، سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس و سایر اوراق بهادار همانند اوراق مشارکت مورد معامله قرار می‌گیرند.

فرابورس ایران

در این بازار، سهام شرکت‌هایی که به دلایلی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرش نشده‌اند، مورد خرید و فروش واقع می‌شوند.

بورس انرژی

بازاری مختص معاملات حاملهای انرژی همچون: محصولات نفتی و مشتقات آن، برق، کک،ذغال سنگ و … می‌باشد.

بورس کالای ایران

در این بازار، کالاهای مختلفی مانند: محصولات کشاورزی، پتروشیمی و فلزات و … معامله می‌شوند.

بورس در اقتصاد چه تاثیری دارد؟

بخش خصوصی این توانایی را دارد تا در فعالیت‌های اقتصادی بسیار فعال‌تر و مؤثرتر از دولت‌ها باشد. بازار بورس در دسته‌ی بازارهای معاملاتی‌ای قرار می‌گیرد که نقش موثری در رشد اقتصادی دارد. درواقع، بازار بورس با جمع‌آوری پس‌اندازهای کوچک و بزرگ افراد، شرایطی مناسب را برای کسب‌وکار و رونق اقتصادی فراهم کرده‌است. شرکت های تولیدی، خدماتی و… با فروش سهام خود به سهامداران از طریق این بازار اقدام به جذب منابع مالی مورد نیاز خود می کنند. درواقع بازار بورس پاسخی مناسب برای تقویت بخش خصوصی است.

همان طور که قبلا گفتیم اساسی ترین نقش های این بستر معاملاتی “تامین مالی “شرکت هاست. روشهای تامین مالی به دو گروه عمده تقسیم می شوند :

• تامین مالی از منابع داخلی بنگاه: به روش هایی گفته می شود که سرمایه مورد نیاز از محل حقوق صاحبان سهام تامین شده است.مانند افزایش سرمایه از محل آورده نقدی سهامداران با فروش سهام
• تامین مالی از منابع خارج از بنگاه (ابزارهای بدهی): روش تامین مالی از طریق بدهی به معنای تامین منابع مالی مورد نیاز به روش استقراض از سرمایه گذاران خارج از سهامداران شرکت هست.

مزیت های سرمایه گذاری در بورس

بازار بورس نسبت به سایر بازارهای مالی مزایایی دارد که باعث جذب سرمایه‌گذاران می‌شود. عملکرد بازار سرمایه در سال‌های گذشته نشان‌دهنده‌ی این است که نسبت به کلیه‌ی بازارهای موازی‌اش، در طولانی‌مدت سوددهی مطلوب‌تری داشته‌است. از مزایای اصلی سرمایه گذاری در بورس میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• امکان سرمایه‌گذاری با میزان اندک و محدودی از دارایی (حداقل ۵۰۰ هزار تومان تا عدد های بالاتر)
• شفافیت بالای اطلاعات مربوط به شرکت‌ها و اطمینان از محل سرمایه‌گذاری و شفافیت بازار
• قابلیت نقدشوندگی بالا نسبت به بازارهایی مانند مسکن
• پتانسیل بالا در کسب سود نسبت به بازارهای موازی
• هدایت سرمایه‌های سرگردان به سمت سرمایه‌گذاری‌های متمرکز و هدفمند
• تنوع بالای گزینه‌های موجود برای سرمایه‌گذاری
• حفظ سرمایه‌ی افراد در مقابل سرعت رشد تورم(حفظ ارزش پول)

راه های کسب سود از طریق سرمایه گذاری در بورس

به‌طور کلی، دو راه برای کسب سود از بورس وجود دارد:

1. سود نقدی  (DPS)
2. سود حاصل از افزایش ارزش سهم

سود نقدی (DPS)

شرکت‌ها پس از پایان یک سال مالی، نحوه‌ی عملکردشان را می‌سنجند و نتایج را در صورت‌های مالی‌شان درج می‌کنند. اگر شرکتی عملکرد مناسبی داشته باشد و در این دوره به سوددهی رسیده باشد، درصدی از سود شرکت (DPS) بین سهام‌دارانش تقسیم می‌شود. برای دریافت این سود، حتماً باید در زمان برگزاری مجمعِ شرکت سهام‌دار آن شرکت باشید. در این صورت، به‌ازای هر سهمی که متعلق‌ به شماست میزان تعیین شده ایی سود دریافت میکنید. اگر سهام شرکتی را حتی یک روز قبل از برگزاری مجمع خریداری کرده باشید، سهامدار محسوب میشوید و به شما سود تقسیمی تعیین شده تعلق خواهد گرفت.
به‌طور کلی، برخی شرکت‌ها سوددِه نیستند و سرمایه‌گذار پس از گذشت زمان به‌ازای هر سهم، مقداری را نیز ضرر کرده‌است. در این صورت، هیچ سودی به شما تعلق نمی‌گیرد اما نیازی نیست که شما زیان شرکت را نیز پرداخت کنید.

سود حاصل از افزایش ارزش سهام

با تغییرات میزان عرضه و تقاضا در بازار قیمت سهام شرکت‌ها در طول زمان تغییر میکنند همین رویه باعث تغییر ارزش سهام شرکت‌ها نیز خواهد شد. ازاین‌رو، اگر پس از خرید سهام یک شرکت قیمت آن افزایش پیدا کند، شما سود خواهید کرد که به این شکل از کسب سود «منفعت سرمایه‌ای» نیز گفته می‌شود.
به‌طور مثال، اگر شما سهام شرکتی را ۱۰۰۰ تومان خریده باشید و پس از مدتی قیمت آن سهم به ۱۵۰۰ تومان برسد، شما با فروش آن سهم با قیمت ۱۵۰۰ تومان، به‌ازای هر سهمی که خریداری کرده بودید ۵۰۰ تومان سود کرده‌اید. برعکس این شرایط هم رخ میدهد، مثلا سهام شرکتی را ۱۰۰۰ تومان خریده باشید و پس از مدتی قیمت آن سهم به ۷۰۰ تومان برسد، شما با فروش آن سهم با قیمت ۷۰۰ تومان، به‌ازای هر سهمی که خریداری کرده بودید ۷۰۰ تومان ضرر کرده‌اید. درنتیجه، برای سرمایه‌گذاری موفق در بازار بورس باید نقاط ورودوخروج مناسب به یک سهم را شناسایی کنید. همچنین، سرمایه‌گذاری‌تان را روی شرکت‌هایی انجام دهید که مطمئنید در بلندمدت سوددهی خواهند داشت.

کلام آخر

به طور کلی بازار بورس بازاریست جهت انجام معاملات بر روی کالاها و انواع سهام شرکتها. ما در این مقاله سعی کردیم بازار بورس را معرفی کنیم.اگر علاقمند به کسب اطلاعات بیشتر برای ورود و فعالیت در این بازار هستید. ابتدا مهارت کافی را از طریق آموزش  بورس رایگان و سپس در صورت تمایل با گذراندن دروه های آموزشی بورس بدست آورید. از این طریق ، با کسب دانش کافی در بورس ، خواهید توانست کسب سود کنید.نکته کلیدی در ورود به بورس ، توجه به میزان سرمایه مورد استفاده برای شروع فعالیت است. از این رو، توصیه می‌شود افراد در ابتدا با بخش کمی از سرمایه خود وارد شده و پس از کسب تجربیات کافی، اقدام به افزایش آن نمایند.